Czym jest hipermobilność i jakie są przyczyny hipermobilności?
Hipermobilność to inaczej wiotkość stawowa, obecnie w literaturze fachowej używa się nazwy „łagodny zespół nadmiernej ruchomości stawów” (BJHS). I jest to, jak sama nazwa wskazuje schorzenie polegające na nadmiernej ruchomości stawów.
Dlaczego stawy są hipermobilne i czy jest to proces nabyty czy wrodzone schorzenie?
O ile po urazie czy zerwaniu określony staw może być hipermobilny i mieć zwiększoną ruchomość ze względu na uszkodzenie struktur więzadłowych, to hipermobilność konstytucjonalna związana z BJHS wynika z genetycznych uwarunkowań, jest związana z budową tkanki łącznej. Istnieje także ogólna hipermobilność nabyta, ale wynika ona z nadmiernego obciążenia i rozciągania struktur więzadłowych w młodym wieku (na przykład u osób trenujących gimnastykę czy akrobatykę). Z drugiej strony często dzieci z hipermobilnością wybierają takie sporty jak balet, gimnastyka czy akrobatyka, właśnie ze względu na to że są bardzo elastyczne i dobrze sobie radzą w tych sportach więc w wielu przypadkach ciężko jest stwierdzić, czy hipermobilność dotycząca stawów barkowych czy kolanowych wynika z przeciążenia w wieku młodzieńczym czy z uwarunkowań genetycznych. Hipermobilność może dotyczyć tylko poszczególnych stawów, ale może też występować jako objaw poważnych chorób jak Ehlers-Danloss czy Zespół Marfana.
Jakie są objawy hipermobilności? Jak zbadać i rozpoznać czy mam hipermobilność?
Jakie badania wykonać w celu diagnozy hipermobilności?
Hipermobilności nie da się zbadać tradycyjnymi badaniami obrazowymi jak RTG czy rezonans magnetyczny, aczkolwiek u osób hipermobilnych dużo częściej dochodzi do zmian z występowaniem osteofitów czy kręgozmyków, widocznych na badaniach obrazowych.
Głównym objawem jest przede wszystkim nadmierna ruchomość stawów – najczęściej stawów stóp, dłoni, stawów kręgosłupa (często słychać jak „coś” chrupie lub przeskakuje przy ruchach głowy czy tułowia), mogą występować przeprosty kolan czy stawów łokciowych . Osoby z hipermobilnością bez problemu sięgają do podłogi, kładąc całe dłonie przy jednoczesnym wyproście nóg.
Bóle kręgosłupa u osób hipermobilnych najczęściej pojawiają się po długim przebywaniu w pozycjach statycznych, czyli długim staniu czy siedzeniu, prasowaniu czy zmywaniu, często także powrót do pozycji wyprostowanej po długim schyleniu jest bolesny.
Jeśli chodzi o stawy obwodowe może dochodzić do nawykowych skręceń stawów skokowych, zwichnięć rzepki, czy wywichnięć stawu barkowego. Wszystko będzie zależało od tego które stawy mamy nadruchome.
Najczęściej wykorzystywanym narzędziem do diagnozy hipermobilności jest ocena objawowa według kryterium Brighton. W badaniu tym ocenia się czy pacjent jest w stanie wykonać:
- przeprost w stawie łokciowym > 10°,
- bierne przyciągnięcie kciuka do przedramienia,
- przeprost w stawach śródreczno-palcowych dłoni > 90°,
- przeprost w stawie kolanowym >10°,
- położenie dłoni płasko na podłodze podczas skłonu w przód przy wyprostowanych kolanach
Za każdą możliwość wykonania powyższych ruchów zapisuje się 1 punkt (oddzielnie dla prawej i oddzielnie dla lewej strony). Jeśli mamy 4 punkty (czyli na przykład mamy przeprosty w stawach śródręczno-palcowych i biernie przyciągamy kciuk do przedramienia w obu rękach = 4 punkty), to jest to podstawa do diagnozy hipermobilności.
Oprócz tego testu wykorzystuje się tzw. kryteria duże i kryteria małe.
Kryteria duże:
- 4 lub więcej z 9 pkt skali Brightona
- ból w obrębie minimum 4 stawów utrzymujący się powyżej 3 miesięcy.
Kryteria małe:
- 1–3 pkt w skali Brightona
- ból 1–3 stawów lub ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej – trwające od co najmniej trzech miesięcy, zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa lub kręgozmyk,
- zwichnięcie lub podwichnięcie w obrębie co najmniej jednym stawie lub nawykowe zwichnięcia jednego stawu
- objawy reumatyczne w obrębie tkanek miękkich trwające minimum trzy miesiące
- budowa ciała podobna do obserwowanej w zespole Marfana
- zmiany w obrębie budowy skóry (nadmierne rozstępy i rozciągliwość, cienka skóra, zanikowe blizny),
- objawy oczne: opadające powieki lub krótkowzroczność, lub antymongoidalne ustawienie szpar powiekowych,
- żylaki, przepukliny, lub wypadanie macicy/odbytnicy.
Diagnozę stawia się w przypadku obecności 2 kryteriów dużych lub 1 dużego i 2 małych, lub 4 kryteriów małych.
Jak wygląda terapia i fizjoterapia u osób hipermobilnych? Jak ćwiczyć mając hipermobilność? Czy z hipermobilnością można ćwiczyć na siłowni lub ćwiczyć jogę?
Ze względu na genetyczne uwarunkowanie terapia polega na działaniu objawowym. W zależności od tego w jakim stanie jest pacjent – jeśli nie ma problemów bólowych, to podstawą jest wzmacnianie mięśni stabilizujących tułów oraz ćwiczenia propriocepcji, czyli czucia głębokiego. Będą to głównie zajęcia typu pilates, ćwiczenia na przyrządach sensomotorycznych (Bosu, poduszki sensomotoryczne, tzw. „berety”) czy dobrze prowadzona joga, z wyłączeniem elementów rozciągających hipermobilne stawy, która również prowadzi do poprawy propriocepcji i poprawy stabilizacji. Dobrym rozwiązaniem jako uzupełnienie aktywności będzie również basen, jazda na rowerze. czy dobrze dobrane ćwiczenia na siłowni ( z unikaniem dużych, wolnych ciężarów).
W stanach bólowych można zastosować terapię manualną, terapię punktów spustowych czy inne metody manualne. Jako wspomaganie można wykorzystać akupunkturę, która działa zarówno na problemy bólowe związane z hipermobilnoscią stawów, jak i problemy z trawieniem, niskim ciśnieniem krwi, reakcjami ortostatycznymi czy bólami głowy, które często towarzyszą BJHS
Jeśli ze względu na hipermobilność dochodzi do przeciążeń i stanów zapalnych należy rozważyć leczenie farmakologiczne, w skrajnych przypadkach leczenie w poradni terapii bólu przewlekłego.
Leczenie i fizjoterapia hipermobilności i wiotkości stawów oraz zespołu Ehlersa-Danlosa w Waszawie
Od lat specjalizuję się w prowadzeniu pacjentów z hipermobilnością w moim gabinecie na Żoliborzu w Warszawie. Prowadzę także fizjoterapię u pacjentów z zespołem Ehlersa-Danlosa.
Zapraszam na wizytę,
Agnieszka Anszczak-Rynio