Każde uszkodzenie tkanek miękkich (czyli skóry i powiązanych z nią struktur powięzionych i mięśniowych) zarówno na skutek urazów, jak i interwencji chirurgicznych zawsze wiąże się z powstaniem blizny.
Na skutek przerwania łączności tkanki organizm zabudowuje uszkodzone miejsce tkanką łączną włóknistą, która następnie w kolejnych fazach gojenia przekształca się w zróżnicowaną tkankę
Małe blizny będą w bardzo nieznaczny sposób wpływać na mechanikę ciała, natomiast duże mogą w znaczny sposób ją zaburzać. I mówimy to zarówno o bliznach po operacjach chirurgii miękkiej (operacje z otwarciem jamy brzusznej, resekcje wątroby itp.) jak i o bliznach po operacjach ortopedycznych czy bliznach po cesarce.
Im większa blizna tym bardziej wpływa na zaburzenia mechaniki – dlaczego?
Jak wspomniałam, po przerwaniu łączności tkanki organizm zabudowuje uszkodzone miejsce tkanką łączną włóknistą – głównie kolagenem, który jest dość odporny na rozciąganie
Zabudowuje bez ładu i składu- zalepiając „dziurę”. Włókna kolagenowe nadbudowują się chaotycznie – w zdrowej tkance włókna mają określoną kierunkowość; jeśli tkanka rusza się w danym kierunku bardziej to orientacja włókien jest ułatwiająca ruch (wzdłużnie); jeśli mniej – włókna układają się gęściej i w poprzek. Tu, w przypadku blizny tej ruchomości nie ma – celem jest naprawa – „zaklejenie” uszkodzenia.
W całym chaosie powstania rany, kolagen oblepia wszystko co znajduje się na brzegach – tkankę mięśniową, powięziową, ścięgna czy gałązki nerwów – wciągając wszystko w masę blizny. Im większa i głębsza blizna, tym więcej struktur jest w nią wciąganych a więc ruchomość pomiędzy tkankami, która występuje fizjologicznie jest właśnie przez bliznę sklejana i ograniczana.
Im większa i rozleglejsza blizna, tym ruchomość tkanek jest bardziej ograniczana.
Obrazowo – to tak, jakbyś włożył obcisłą koszulkę – jeśli zrobisz skłon tułowia to koszulka na plecach „podjedzie do góry”, jeśli przyszyjesz ją do tyłu spodni, to skłonu już nie zrobisz „tkanka” koszulki nie może poruszać się swobodnie. I tak jest właśnie z bliznami – ograniczają ruchomość tkanek.
Wpływ blizny na objawy bólowe i zaburzenia
Braki ruchomości tkanek blizny to powikłanie, dające bardzo różne objawy, dla przykładu:
- po operacji stabilizacji odcinka szyjnego z dojścia przedniego, blizna może powodować: uczucie duszenia, kuli w gardle, problemy z połykaniem (ból, dławienie), czy promieniujący ciągnący ból ze struktur powięzionych w kierunku barku
- po operacjach ortopedycznych -wpływ na ograniczenie ruchomości stawu
- w obrębie ścięgien – sklejenie ze strukturami otaczającymi – zaburzenie ruchu, brak pełnej ruchomości, uczucie braku siły
- w obrębie jamy brzusznej- ogromne powikłania wpływające zarówno na pracę narządów wewnętrznych jaki na mechanikę całego ciała. Pamiętajmy, że przepona cały czas się rusza wraz z narządami znajdującymi się pod jej kopułą, więc zarówno jelita jak i reszta narządów musi mieć przestrzeń do poruszania się. Mało tego, najnowsze badania mówią o tym, że procesy trawienia rozpoczynają się pod wpływem drażnienia mechanoreceptorów, czyli struktur odpowiedzialnych za odbieranie bodźców napięcia z rozciąganych przez pokarm ścian żołądka. A co jeśli w wyniku okolicznych blizn napięcia w układzie są zaburzone? – pojawiają się problemy z trawieniem…
- duże blizny w obrębie tułowia, (co często zauważam u osób starszych, operowanych 30-40 lat temu ogromnymi bliznami na pół brzucha np po wycięciu wyrostka) będą wpływać na to, że dana strona jest mniej ruchoma. Jeśli tułów jest mniej ruchomy, finalnie może dojść do zaburzeń chodu czy ograniczenia ruchomości w np stawie barkowym.
Na powyższym zdjęciu widoczna jest masywna blizna po operacji jamy brzusznej i dwie blizny (kropki) po drenach. Przez pierwsze trzy miesiące utrzymywał się uporczywy, ciągnący ból w obrębie jamy brzusznej przy wszelkich zmianach pozycji, chodzeniu i spaniu – zarówno z powodu długiej blizny jak i blizn po drenach. Wykonałam kilkukrotną mobilizacje blizny oraz poinstruowałam pacjenta, jak sam ma postępować i mobilizować tkanki. W chwili obecnej brak dolegliwości a ruchomość w obrębie klatki piersiowej jest prawidłowa.
Kiedy rozpocząć terapię blizny?
Terapię blizny należy rozpocząć możliwie najwcześniej, biorąc pod uwagę fazy gojenia. W przypadku świeżych blizn ważna jest mobilizacja tkanek otaczających, jednak w stopniu nie naruszającym procesów gojenia i regeneracji.
Samą bliznę można zacząć mobilizować w okresie wygojenia się rany – po odpadnięciu strupa. (w zależności od pacjenta 3-4 tygodnie)
Można rozpocząć mobilizację jeszcze z założonymi szwami, jednak wymaga to dużo doświadczenia ze strony terapeuty, wyczucia tkanek i delikatnej pracy – tak aby blizna się nie rozeszła.
Optymalny okres na mobilizację blizny, kiedy mamy duży wpływ na jej kształt, zlikwidowanie przerostu i odtworzenie elastyczności tkanek to okres do roku po uszkodzeniu. Później można próbować pracować z blizną, jednak efekty będą dużo gorze i będzie wymagało to o wiele więcej czasu
Chronologicznie, fazy gojenia i postępowanie z blizną będzie wyglądać następująco:
-
Faza zapalna (48-72 godziny)
Pierwsza faza, od razu po uszkodzeniu tkanki. Organizm wytwarza skrzep i zaczyna „zaklejać” uszkodzenie.
W tej fazie nie mobilizujemy blizny, można ewentualnie wykonać masaż drenujący okoliczne tkanki (aby uniknąć zastoju kawii czy limfy) w zależności od rodzaju uszkodzenia.
-
Faza proliferacyjna (10-15 dni)
Faza, w czasie której dochodzi do odtwarzania tkanek. Najczęściej w tym okresie zdejmowane są szwy i odpada strup.
Jest to okres kiedy można wykonywać delikatne mobilizacje w kierunku blizny, tak aby jej nie rozciągnąć i aby nie doszło do jej rozejścia
-
Faza dojrzewania blizny- remodelingu (1 miesiąc – 2 lata)
W tym okresie dochodzi do przebudowy blizny, organizacji włókien kolagenowych (z chaotycznego ułożenia do ułożenia zgodnego z dystrybucją sił działających na tkankę). Tu również zaczynamy główną pracę związana ze strukturami czyli mobilizację blizny
Jak mobilizować bliznę i jak pracować z blizną?
Z przejściem w fazę trzecią możemy zacząć stosować większość technik manualnych:
- przesuwanie tkanek wzdłuż blizny
- przesuwanie tkanek w poprzek blizny
- skręcanie blizny- odciąganie z rotacją
- odciąganie blizny od skóry
- mobilizacja z użyciem bańki chińskiej
- synchronizacja ruchu tkanek w długich traktach mięśniowo-powięziowych (sprawdzenie ruchomości otaczających tkanek i wpływu na mechanikę układu)
Przy mobilizacjach blizny warto wspomnieć o znacznie metodach wspomagających przywrócenie ruchomości:
Suche igłowanie- wpływa na poprawę mobilności skóry przez manipulację igłami akupunkturowymi w obrębie głębszych zrostów podskórnych
Biostymulacja laserowa – wpływa na stymulowanie biochemiczne w komórkach – wytwarzanie ATP czyli komórkowego paliwa, co ma przełożenie na przyśpieszenie procesów gojenia, poprawę mikrokrążenia, działanie przeciwzapalnie i przeciwbólowe.
Kinesiotaping – odpowiednia aplikacja elastycznego plastra wpływa na powolne, mechaniczne mobilizowanie miejsca: wspomaga usunięcie ewentualnych zastojów limfy.
Manipulacje wisceralne – przywracają odpowiedni ruch i mobilność w obrębie narządów wewnętrznych
Bardzo ważnym czynnikiem jest również odpowiednia higiena blizny
- w okresie fazy pierwszej unikamy moczenia blizny wodą – po dużych operacjach stosujemy plastry wodoodporne i wszystko z wierzchu owijamy folią spożywcza – najlepiej typu „stretch” szerokości ok 50 cm (do kupienia np. w Selgros czy Makro)
- po zdjęciu szwów stosujemy maści „na blizny” dostępne w aptekach. W znacznym, stopniu wpływają na natłuszczenie skóry i zapobiegają przerastaniu tkanki.
Podsumowanie
Po ingerencja chirurgicznych należy liczyć się z powstaniem blizn oraz wiążącymi się z tym powikłaniami.
Należy profilaktycznie stosować odpowiednią higienę blizny i jak najwcześniej wprowadzić terapię przywracającą mobilność tkanek.
Jeśli mają Państwo pytania dotyczące zagadnienia, zapraszam do kontaktu.
Zapraszam również na mój kanał Youtube, gdzie ukazał się cały film o mobilizacji blizny, znajdziesz go TUTAJ